شناسایی مدل‌های ذهنی مدیران شرکت‌های صنایع غذایی از موانع توسعه صادرات (نمونه‌کاوی: مدیران شرکت‌های لبنی)

هدف: علی‌رغم تأثیر شایان توجه مدل‌های ذهنی روی تصمیم‌گیری‌ مدیران، فقط تعداد انگشت‌شماری از پژوهش‌های بازاریابی مدل ذهنی مدیران این حوزه را بررسی کرده و تعداد به‌مراتب کمتری به تأیید اهمیت این پدیده پرداخته‌اند. هدف پژوهش حاضر، شناسایی مدل‌های ذهنی مدیران شرکت‌های لبنی در رابطه با موانع شروع یا گسترش صادرات است. روش: این پژوهش بر مبنای هدف، از نوع کاربردی و بر اساس گردآوری اطلاعات توصیفی است. مدیران ارشد در حوزه بازرگانی، فروش و صادرات شرکت‌های فعال در صنعت لبنی، جامعه آماری پژوهش را تشکیل داده‌اند و برای جمع‌آوری داده‌ها از مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته مبتنی بر رویکرد پدیدارشناسی و فنون فرافکنی استفاده شده است.با استفاده از روش نمونه‌گیری نظری، مصاحبه با مدیران ارشد دوازده شرکت لبنی تا حد اشباع ادامه پیدا کرد. برای اطمینان از روایی و پایایی داده‌ها از روش بازنگری توسط شرکت‌کنندگان و روش چندجانبه‌نگری از طریق مصاحبه با گروه‌های متفاوت مشارکت‌کنندگان استفاده شد و برای تحلیل داده‌ها از تحلیل تم و نرم‌افزار10Maxqdaاستفاده شده است. یافته‌ها: شش مدل ذهنی شناسایی‌شده در این پژوهش عبارت‌اند از: مدل‌ ذهنی بازارگرا، حاکمیت‌گرا، منبع‌گرا، سودگرا، زیرساخت‌گرا و نهادگرا. بر اساس نتایج، مدل‌های ذهنی بازارگرا، حاکمیت‌گرا و منبع‌گرا برجسته‌ترین مدل‌های ذهنی در این پژوهش هستند. نتیجه‌گیری: نداشتن مزیت رقابتی و جایگاه ضعیف بازاریابی در شرکت‌های ایرانی، از موانع مهم توسعه صادرات محصول‌های لبنی در بازارهای فرامنطقه‌ای است. از دیدگاه مشارکت‌کنندگان پژوهش، دولت از طریق وضع قوانین روشن و ثابت، تأمین منابع مالی مستقیم و غیرمستقیم، وضع معافیت‌های گمرکی و مالیاتی و اعطای جایزه صادراتی، می‌تواند بستر مناسبی برای توسعه صادرات شرکت‌های ایرانی فراهم آورد و بسیاری از موانع مطرح‌شده در مدل‌های ذهنی شش‌گانه را رفع کند.